وصیت بیش از ثلث ترکه

وصیت بیش از ثلث ترکه

حتما شما هم تا به حال شنیده اید که بسیاری از مردم این سوال را مطرح می کنند که آیا می شود همه اموالم را برای فرزندم وصیت کنم؟ آیا می شود وصیت کنم که فرزندم از ارث محروم باشد؟ و سوالاتی از این قبیل که پاسخ به آن‌ها منوط به این است تا ببینیم به لحاظ حقوقی، چه میزان از اموال را می شود وصیت کرد؟

در این نوشتار قصد داریم ضمن پاسخگویی به این سوالات مشخص کنیم که وصیت بیش از ثلث اموال چیست و چگونه قابل اجرا می باشد.

وصیت در دین اسلام یک عمل مستحب است که مورد تأکید فراوان قرار گرفته است.

حتی روایاتی هم در توصیه این عمل وجود داشته از جمله اینکه در روایتی از امام علی(ع) نقل شده است که فرمود: خداوند ثلث اموال شما را در پایان عمرتان مایه زیادت اعمال شما به شما عطا کرده یا روایت دیگری از رسول خدا (ص) که می فرماید:

شایسته فرد مسلمان نیست که دو شب را به روز آورد و صاحب مالی باشد و بخواهد به آن وصیت کند، مگر اینکه وصیت او به طور مکتوب زیر سرش باشد.

بنابراین وصیت از جمله اعمال حقوقی است که به دلیل اهمیت آن در زندگی اجتماعی اشخاص در فقه و حقوق مدنی نیز از جایگاه خاصی برخوردار است. و همواره مورد تأکید فراوان قرار گرفته است. اما علی رغم این تأکید ها برای وصیت محدودیت‌ها و قیودی نیز در نظر گرفته شده است.

یکی از این محدودیت ها این است که وصیت نباید از ثلث اموال تجاوز کند در واقع با این که انسان در زمان حیات خود می تواند هرگونه تصرفی در دارایی خود داشته باشد قانون گذار ایران، این آزادی را نسبت به تصرفات بعد از مرگ محدود کرده است.

وصیت چیست؟

وصیت آن است که انسان سفارش کند بعد از مرگش برای او کاری انجام دهند،یا بگوید بعد از مرگش چیزی از اموال او برای کسی باشد.

بر همین مبناست که در حقوق ما وصیت را به دو دسته تملیکی و عهدی تقسیم می‌کنند .

وصیت تملیکی

وصیت تملیکی آن است که کسی وصیت کند چیزی از اموالش ،یا حقوق شرعی وی برای کسی باشد.

به کسی که وصیت می‌کند موصی و به کسی که به نفع او وصیت شده موصی له و آن چیزی که نسبت به آن وصیت شده موصی به گفته می‌شود .

مثل اینکه کسی، وصیت کند پس از مرگم پنج میلیون تومان از اموالم را به پسرعمویم بدهید.

وصیت عهدی

وصیت عهدی وصیتی است که شخص در آن می خواهد، کارهایی برایش انجام شود. مثل امور کفن و دفن یا به جا آوردن حج، یا نماز و روزه برای او.

در این نوع وصیت تملیک زمانی به وجود می‌آید که شخصی که وصیت برای او شده است یا شخصی که باید آن فعل را انجام دهد، وصیت را قبول کند.

در وصیت عهدی موصی، موصی به و وصی داریم یعنی در این وصیت موصی له وجود ندارد و به جای آن از اصطلاح وصی استفاده می شود.

 شخص تا چه مقدار از اموالش را می تواند وصیت کند؟

اینکه شخص تا چه میزان از اموالش را می تواند وصیت نماید امری است که عدم توجه به آن سبب بروز اختلافات بسیاری می شود. بنابراین برای آن محدودیت هایی در نظر گرفته شده است. حدی که برای آن تعیین شده تا یک سوم اموال، یا به عبارتی ثلث ترکه است و در صورتی که میزان وصیت بیشتر از آن باشد ورثه این اختیار را دارند که وصیت بیشتر از حد مشخص شده را قبول یا رد کنند.

وصیت چه زمانی قابل اجراست؟

نکته قابل توجه این است که برای اجرای وصیت ابتدا باید هزینه های کفن و دفن و سپس بدهی‌های متوفی پرداخت شود. و اگر مالی باقی ماند آنگاه به وصیت عمل شود به عبارت دیگر یک سوم مذکور پس از کسر هزینه های کفن و دفن و پرداخت دیون متوفی از باقی مانده ترکه او محاسبه می گردد.

انواع وصیت

1. وصیت تا ثلث ترکه
2. وصیت بیش از ثلث ترکه

وصیت تا ثلث اموال

طبق قانون مدنی هر شخصی این حق را دارد که اموالش را وصیت کند .این وصیت اگر تا مقدار ثلث ترکه باشد نیازی به تنفیذ( رضایت و قبول) توسط ورثه ندارد. یعنی اگر شخص تا یک سوم مال خود را وصیت کرده باشد نیازی به رد یا قبول وراث نداشته و حتما باید اجرا شود.

وصیت بیشتر از ثلث اموال

نکته ای که لازم است بدانیم این است که وقتی از وصیت بیش از ثلث اموال صحبت می‌کنیم به این معنی نیست که وصیت کننده (موصی) نمی‌تواند برای بعد از فوت اش تمام اموال و دارایی هایش را وصیت کند بلکه او می‌تواند همه اموال اش را وصیت کند اما در صورت انجام این کار این ورثه هستند که حق دارند آن را قبول یا رد کنند. فلسفه این امر در واقع حمایت از حقوق وراث می باشد.

بنابراین اگر ورثه، وصیت بیش از یک سوم را رد کنند، تنها تا همان میزان یک سوم به وصیت عمل می‌شوداما اگر وصیت را قبول (تنفیذ) کنند وصیت کاملاً اجرا خواهد شد.

منظور از ثلث ترکه چیست؟

بعد از اینکه، شخصی فوت می‌کند ورثه موظفند ابتدا از اموالش هزینه‌های کفن و دفن را پرداخت کنند. سپس اگر بدهی دارد آن‌ها را پرداخت کنند. و مرحله بعد وصیت است که اگر وصیتی داشته به آن عمل کنند.

بنابراین، یک سوم از اموالی که از متوفی، پس از کسر هزینه کفن و دفن و پرداخت بدهی هایش باقی مانده است، ثلث ترکه نام دارد.

تاثیر قبول بعضی از ورثه

ممکن است این سوال پیش بیاید که اگر بعضی از وراث وصیت را قبول کنند و برخی رد کنند حکم آن چیست و چه می شود؟

قانون مدنی در ماده ۸۴۳ به این سوال جواب داده است.

این ماده مقرر می‌دارد که:

«وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست. مگر به اجازه وراث اگر بعضی از ورثه اجازه کنند فقط نسبت به سهم او نافذ است».

بنابراین اگر تعدادی از ورثه وصیت بیشتر از ثلث را رد کنند ولی تعدادی از ورثه آن را قبول کنند. در این صورت مقدار بیش از ثلث فقط از سهم الارث، کسانی که آن را پذیرفته اند کسر خواهد شد.

همه احکامی که بیان شد در تمام انواع وصیت نامه اعم از رسمی و عادی باید رعایت شود.

از آنجایی که احکام مربوط به وصیت از پیچیدگی خاصی برخوردار است و ممکن است افراد عادی، در برخورد با آن و حل و فصل اختلافاتی که در این زمینه به وجود آمده است ناتوان باشند. کمک از یک مشاور حقوقی و یا وکیل پایه یک دادگستری توصیه می شود.

مؤسسه حقوقی فرهنگ تفاهمنیز با در اختیار داشتن وکلای مجرب و مشاوران حقوقی با تجربه، شما را در انجام مراحل وصیت و اجرای آن یاری می کند.