تسهیلات بانکی و اقسام آن
تسهیلات یک برنامه رسمی کمک مالی است که توسط یک بانک و موسسه مالی و اعتباری برای کمک به شرکتی که به سرمایه در گردش نیاز دارد، ارائه می‌شود. افراد حقیقی و حقوقی که با توجه به نوع فعالیت و معامله مورد نظرشان در جهت اجرای پروژه هایشان یا معامله ای خاص با بانک مشارکت نمایند که شامل تسهیلات می گردند .
بانک با ایجاد دارایی های درآمدزا در پایان هر دوره مالی به سود رسیده و دوباره با استفاده از سودهای جمع آوری شده و منابع جدید که خود شامل افزایش سرمایه و یا ایجاد بدهی های دیگر فعالیت خود را گسترش می دهد که به چنین فعالیت هایی تسهیلات بانکی می گویند .
اقسام تسهیلات بانک
تسهیلات بانکی شامل عقودی می شوند که با عنوان عقود مشارکتی از آن یاد می کنند در تقسیم بندی عقود مشارکتی به اقسام مختلف که در متن زیر شرح داده شده می شود.
مشارکت مدنی
قراردادی است که از طریق آن اشخاص حقیقی یا حقوقی سرمایه های خود را که (مادی یا معنوی) است به صورت سهم الشرکه نقدی یا غیر نقدی ارزش گذاری کرده و به صورت شریکی و برای انجام کار معین و مشخص شده در زمینه فعالیت های تولیدی، بازرگانی و خدماتی برای مدت محدود و به قصد منفعت بکار می‌گیرند.
یکی دیگر از رایج‌ترین قرارداد مشارکت مدنی، عقد قرارداد با بانک است این قرارداد زمانی بسته می‌شود که فرد می‌خواهد سرمایه‌گذاری انجام دهد و به تبع آن با دریافت سرمایه از بانک، بانکی را نیز در سرمایه‌گذاری خود شریک می کند .
از انواع دیگر قرارداد مشارکت مدنی خصوصی این چنین است که به وسیله آن یک طرف سرمایه مادی خود و طرف دیگر سرمایه معنوی خود را برای مشارکت در میان می‌گذارد. در این حالت یکی از طرفین سرمایه و طرف دیگر عهده دار مدیریت فعالیت مورد نظر می‌شود که طرف اول را مالک و طرف دوم را عامل می‌نامند.
مشارکت حقوقی
عبارت است از تأمین قسمتی از سرمایه شرکتهای سهامی جدید یا خرید قسمتی از سهام شرکتهای سهامی توسط بانک انجام می گیرد . طبق قانون بانک‌ها از طریق مشارکت حقوقی در راستای کمبود سرمایه شرکتهای سهامی تولیدی از جمله (صنعتی، معدنی، کشاورزی، ساختمانی) و شرکتهای سهامی بازرگانی و خدماتی را تامین می کنند و در پایان هر دوره مالی همانند دیگر سهامداران به نسبت سرمایه، در سود شرکت سهیم میشوند.
بارز ترین تفاوت مشارکت مدنی و حقوقی را در شخصیت حقوقی مطرح می کنند .
مشارکت حقوقی تابع قانون تجارت است و دارای شخصیت حقوقی می باشد.
در مقابل مشارکت مدنی تابع قانون مدنی است و فاقد شخصیت حقوقی می باشد.
از تفاوت های دیگر مشارکت مدنی و حقوقی می توان به مشارکت حقوقی که در ارتباط با شرکتهای سهامی عام است مسئولیت سهامداران محدود به ضوابط و مقرّراتی است که در اداره شرکتهای سهامی در نظر گرفته می‌شود اما در مشارکت مدنی مسئولیت نسبت به عملیات شرکت و سرمایه‌گذاری‌ها بر عهده کلیه شرکا است.
تمدید مشارکت، دیگر تفاوت مشارکت مدنی و مشارکت حقوقی است. یعنی در پایان قرارداد مشارکت مدنی طرفین می‌توانند نسبت به تمدید آن به توافق برسند اما در مشارکت حقوقی اغلب بانک‌ها در صورت تبدیل یا تمدید قرارداد، نقش تعیین‌کننده دارند و…
قرض الحسنه
در ابتدا معنی ساده قرض الحسنه آشنا می شویم که به قرضی می گویند که شامل بهره بانکی نشود .
قرض الحسنه قراردادی است که بموجب آن بانک ( به عنوان قرض دهنده) مبلغ معینی را طبق ضوابط و مقررات مقرر شده در دستورالعمل های بانکی به اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی ( به عنوان قرض گیرنده ) به قرض واگذار می کند.
در نظام بانکی اعطای قرض الحسنه در موارد مقرر مجاز است از جمله کارگاهها و واحدهای تولیدی متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور کمک به افزایش تولید ، شرکتهای تعاونی به منظور ایجاد کار ، هزینه ازدواج و تهیه جهیزیه و …
لازم به ذکر می باشد به موجودی این حساب ها هیچ گونه سودی تعلق نمی گیرد ولی صاحبان این حساب می توانند در قرعه کشی های بانکی شرکت نمایند و از جوایز آنها بهرمند گردند .هدف از سپرده قرض الحسنه به نوعی کمک به خانواده های نیازمند و پاداش و اجر معنوی و اوخروی می باشند .
مضاربه
بموجب ماده ۵۴۶ قانون مدنی ، مضاربه عقدی است که بموجب آن ، احد متعاملین سرمایه می دهد با قید اینکه طرف دیگر با آن تجارت کند و در سود آن شریک باشند . صاحب سرمایه ، مالک و عامل ، مضارب نامیده می شود. قراردادی که میان عامل و صاحب سرمایه ( مالک ) بسته شده و به این صورت است که عامل با سرمایه صاحب مال به تجارت پرداخته و در برابر آن به نسبت درصدی در سود با وی شریک می‌شود که البته اگر سودی به دست آید آن را با دارنده مال بر پایه قرارداد تقسیم می‌کند. شرط اساسی درستی مضاربه قبول خطر از جانب صاحب سرمایه و عدم ضمانت عامل نسبت به سرمایه‌است به عبارتی دیگر باید ریسک نمود در غیر این صورت سرمایه به عنوان قرض است و پس از انعقاد مضاربه، عامل نمی‌تواند سرمایه را با سودی کمتر به شخص دیگری واگذارد.
لازم به ذکر می باشد در عقد مضاربه صاحب سرمایه، سرمایه خود را در اختیار مضارب قرار می‌دهد تا مضارب با آن تجارت نماید و مضارب متعهد می شود که با آن سرمایه تجارت کند و سهمی از سود را که مشخص شده، به مالک سرمایه بپردازد.
مزارعه
یکی از طرفین زمینی را برای مدت معینی به طرف دیگر می‌دهد تا در آن زراعت و کشت و کار انجام دهد و حاصل را میان طرفین تقسیم کنند. مالک زمین را مزارع و کسی که زراعت می‌کند، عامل می‌گویند همچنین در عقد مزارعه لازم نیست که متصرف زمین، مالک آن هم باشد. در مورد عقد مزارعه گفتن این نکته الزامی است که عقد مزارعه عقدیست لازم بدین معنی که هیچ کدام از دو طرف معامله، حق برهم زدن معامله را ندارند، مگر با رضایت یکدیگر باشد.
مساقات
مساقات در معنای لغوی به معنای سیراب نمودن و و آب دادن است و در تعریف حقوقی به قراردادی گفته می شود که میان صاحب باغ و یا صاحب درختان با شخصی به جهت نگهداری از باغ گفته می شود در این میان دیگر با عامل است که متعهد شود به درختان و باغ رسیدگی نماید و آنها را آبیاری کند و در نهایت محصول به‌دست‌آمده را به نسبتی که قبلاً توافق کرده بودند، میان هر دو تقسیم نماید.لازم به ذکر می باشد جعاله برای عقد مساقات لازم نیست طرف عقد مساقات مالک اصل درخت‌ها باشد ، بلکه کافی است که مالک منافع آنها باشد.
جعاله
جعاله در لغت به معنی دستمزد است که در قبال انجام عملی فرد مزدی دریافت می نماید.
به عبارت دیگر می توانیم معنی جعاله را چنین عنوان کنیم که ملتزم کردن فرد به پرداخت مزد و اجرت در قبال انجام عملی اعم از اینکه عمل انجام شده مشخص و معین باشد یا نامعین در ماده ۵۶۱ قانون مدنی عبارت است از «التزام شخصی به ادای اجرت معلوم در مقابل عملی اعم از این که طرف، معین باشد یا غیرمعین.» .
شرایط عمل مورد جعاله
کارهایی مورد جعاله قرار می‌گیرند که شرایط زیر را داشته باشند:
۱- کار مورد جعاله، حلال و مشروع باشد. چرا که جعاله بر انجام کارهای حرام مثل زنا باطل است.
۲- کار، غرض و منفعت قابل توجه عقلایی داشته باشد، بنابراین جعاله بر انجام کارهای عبث و بیهوده از قبیل کشیدن تمام آب چاه یا رفتن به اماکن خطرناک و تاریک صحیح نیست.
۳- عمل مورد جعاله از کارهای واجب بر جاعل نباشد. به عنوان مثال، جاعل بگوید هر کسی نماز ظهر و عصر مرا بخواند، مبلغی مشخص به او می‌دهم که در این صورت جعاله باطل است.
